Istòria de l'italian

Un article de Wikilibres.

L'istòria de la lenga italiana es plan longa, pasmens son estandard actual es estat modelat pro recentament. Los primièrs tèxtes qu'an subreviscut al pas del temps de çò que podèm sonar l'italian (o mai precisament, vernacular, en oposicion a son predecessor lo latin vulgar) son de formulae legalas de la region de Benevento que datan d'entre 960 e 963. What would come to be thought seriá conegut puèi jol nom d'italian se formalizèt a la debuta del sègle XIV gràcias a las òbras de Dante Alighieri, que elaborèt una barreja de varietats italianas meridionalas, particularament lo sicilian, amb sa varietat nadiva toscana dins sos poèmas epics que se coneisson jol nom collectiu de la Commedia, títol adjectivat mai tard per Giovanni Boccaccio en i apondre davant la Divina. Dante's much-loved works were read dins tota Itàlia e sa varietat escricha dapasset venguèt l'"estandard canonic" que totes podián comprendre. Dante is still credited with standardizing the Italian language and, tre aquel moment, lo dialècte de Toscana venguèt la basa de çò que mai tard vendriá la lenga oficiala de la peninsula italiana.

La poténcia economica e lo desvolopament relatiu advanced de Toscana en aquel temps (Late Middle Ages), donèt a son dialècte de pes, though Venetian remained widespread in medieval Italian vida comerciala life. Also, the increasing cultural relevance de Floréncia during los periòdes de 'Umanesimo (Umanisme)' e the Rinascimento (la Renaissença) made its volgare (dialect), o puslèu una version refinada d'aqueste, un estandard dins las arts. La redescobèrta de Dante's De vulgari eloquentia and a renewed interest per la lingüistica pendent lo sègle XVI sparked un debat que raged throughout Itàlia concerning quines criteris deurián èsser causits per bastir un estandard italian modèrn per l'emplegar tant coma lenga literària que lenga parlada. Scholars were divided en tres faccions: los puristas, capitanejats per Pietro Bembo que dins son Gli Asolani proclamava que la lenga sonque se deviá fondamentar suls grands classics literaris (notably, Petrarch, and Boccaccio but not Dante as Bembo pensava que la Divina Comedia was not dignified enough as it used elements que venián d'autres dialèctes), Niccolò Machiavelli e d'autres Florentines que s'estimavan mai la version spoken by ordinary people in their own times, and the Courtesans coma Baldassarre Castiglione e Gian Giorgio Trissino que insistissián sul fach que devián èsser cadun dels local vernacular que contribuiguèssen a l'estandard novèl. Mai tard foguèron las idèas de Bembo que dominèron, que son resultat mai concrèt foguèt la publicacion del primièr diccionari italian en 1612 e a l'encòp la fondacion de l'Accademia della Crusca.

Lo primièr roman modèrn de la literatura italiana, I Promessi Sposi (The Betrothed), d'Alessandro Manzoni further defined l'estandard en "rinsing" lo parlar milanés de l'autor 'dins las aigas d'Arno" (lo flum de Floréncia), coma o ditz dins Preface de l'edicion de 1840.

Aprèp l'unificacion la mobilitat dels foncionaris e dels soldats a entrainat introduced many more de mots e idiomatismes from dels parlars d'origina ("ciao" is Venetian, "panettone" is Milanese etc.).